(2011-2012) Xogamos a pensar co cadro "Siesta" de Van Gogh

Nestas sesións estivemos traballando cos nenos e nenas varias habilidades de pensamento, a través do diálogo.

Podes atopar información sobre o "proxecto Noria" de filosofía para nenos e nenas (xogar a pensar), na seguinte ligazón:

http://www.rincondeleducadornoria.blogspot.com.es [2]

Que é pensar?

Plantexamos a pregunta de "que é pensar" e estas son as reflexións que se fixeron:

Saber a que xogar
Saber que podemos facer
Saber que escoller
Saber onde queremos ir
Saber que queremos comer
Nas investigacións
[...]

Facemos as normas do diálogo para Xogar a pensar:

Acordamos entre todos e todas cales son as normas para poder xogar a pensar, usamos á "Mariquita Juanita".

Deixamos varios ocos para engadir novas normas que fosen xurdindo nos diálogos.

O cadro misterioso:

Un día o profe trouxo un "xogo misterioso", había una foto ou algo escondido detrás dunha cartolina e tiña unhas portiñas que se ían abrindo e amosando unha parte.

Que estaría escondido alí? Con cada porta "mantivemos un diálogo" entre todos e todas.

Unha a unha fomos abrindo as portas:

Que pode ser?
azul
é un misterio
azul malba
o ceo
o mar
seguro?
Unha mar salgada
e como sabería unha mar salgada?
un asco
pode ser un océano
o océano pacífico
que se escoitaría se fose o océano?
As ondas
e se fose o ceo que se escoitaría?
Nada
seguro?
O vento
a choiva
algunha idea máis?
Pode haber un barco
Podería ser aire

que é esto?
Marrón
terra
terr
auga quente
eso non existe
non existe?
Non porque non hai auga desa cor
estás dacordo?
Di que un día a mirou desa cor nos Gormitis
que será?
Pode ser unha pedra marrón
Eu sei unha
a ver que será?
Area de praia
A choiva enche a praia de auga e por iso é azul.

que creedes que saerá na tres?
Igual unha cor verde
un por un preguntamos:
color castaño de troncos
que credes que saerá?
Outra vez azul
azul oscuro
verde
Que crees que vai a sair?
Marrón clariño
herva, igual sae herba
Igual sae unha vaca,
de cor negra ou branca

Abrimos a pestana 3

que saiu?
Un carruaje con cabalos!!

Acércanse a miralo:

Que divertido!!!
Que crees que será?
Creo que é Renato (persoaxe dun conto)
Este cacho é de aquí e este de aquí
Claro eran o ceo e a montaña
Que pasada!!!!
Que crees que haberá na foto grande cos cachos que vemos?
Unha montaña con terra
E por que o pensas?
Porque é color terra
Porque o ceño viña de ahí para ahí por iso se ve un lado
Seguides pensando que é uha montaña?
Si,
Creo que é unha montaña
Será grande ou pequena?
Unha xigante

Antes de abrir a pestaña 4

Que sairá?
Verde clariño
que crees que vai a sair?
Verde escuro
Laranxa
Igual sae un robot
É por que que crees que sairá un robot?
Non, mellor unha vacaloura.
Outra vaca
Cor verde...
Igual sae un dinosaurio

Abrimos a pestana 4

oh oh...
É un xigante!!!
Pes xigantes!!!
Como sabes que son xigantes?
Un grandullón...
Por que creedes que son xigantes?
Hai moitos pes...
Cantos haberá?
Mira, esto non é, é unha montaña non un pe
Non, son pes...
Non que non teñen dedos...
Cantos pes haberá?
Dous,
Mira, son igual os dous.
Esto non son pes xigantes, son normais
Eu creo que son xigantes porque ten os dedos sucios
De quen serán os pes?
Dun grandullón
dun neno
que estárá facendo o no neno?
Durmindo
Durmir...
Non son pes son mans
son pes de un neno
Poden ser pes dun leñador pobre...
Por que pensas que son pobres?
Porque non ten zapatos
Por que non teñen zapatos?
Porque é un demonio
Temos un misterio: hai un carruaje, esto non sabemos se é mar ou ceo e esto que é montaña...

- Que sae?
- A cabeza desta...
- Son cabezas dos pes de antes

- Non era un xigante?
- Non é o corpo do leñador pobre.
- E donde está madeira?
- Non, ten só ten pes...

Decidimos descubrir cal era o contido "misterioso" e vemos proxectado este vídeo, escoitando tamén o que sonaba de fondo.

Este foi o diálogo que xurdiu cando miramos o cadro completo:

Que hai aquí?
Dous señores
Que están facendo?
Durmir
Aquel era o carruaje deles
Eran montañas?
Non é herba seca.

Que se escoita?

Por que está tirados no chan?
Porque non teñen casa
Porque se perderon
Hai unhas zapatillas
Ó lado das zapatillas teñen cornos
Por que durmen?
Porque están sos
É de día ou de noite?
De día
Por que crees que durmen?
Porque traballaron moito
En que credes que traballan?
Non sei
Non teñen cama
Non teñen casa e por iso durmen no chan
Onde creedes que están?
Nun sito con palla
como se chamará o sitio onde están?
Nunha “veiga”.
Que haberá plantado alí?
Herba seca
Si seguro que é herba
Son cornos o que hai ó lado dos zapatos?
Non machadas
non fouciños para cortar a herba
Entón por que durmen alí?
Déronlle moi forte e se cansaron
Fará calor ou frío?
Moito calor
Eses señores teñen calor ou frío?
Teñen calor
Moito calor
É por que crees que teñen calor?
Porque fai moito sol
Como o sabes se non se ve?
Porque está en outro sitio que non é ahí, está detrás da palla
Por que non durmen ó lado da vaca?
Porque durmiran alí durmirían no carro, e cuns paus por riba sería unha casa
Por qué crees que non durmen no carro?
Porque os cabalos lle fan ruido e os despertan
E os cabalos onde están ó sol ou á sombra?
Ó sol
Non, están á sombra
Os señores onde están?
A sombra
É por qué?
Porque facían moito sol, e o sol estaba detrás..
Ai si!... no chan hai sombra.
Que pasaría se os señores e os cabalos durmiran o sol?
Lle podería sangrar o nariz
Nada
Alguén durmiu na herba algunha vez. Na sombra ou no sol?
Na sombra
Por que?
Porque estaba máis fresco
Cantas pernas vedes?
Hai catro...
A quen lle faltan os zapatos?
Ó do gorro blanco
de quen cres que son os zapatos?
Non sabemos
pero imaxinamos de quen son?
A de gorro amarillo
Entón a outra señora vai descalza?
Non seguro que os ten ó outro lado e por iso non se ven.
Estarán detrás das pernas
Lembras que me dixeches que eran xigantes? Segues pensando o mesmo?
Si porque son enormes
E porque crees que son enormes?
Porque comeron moito
Porque cres ques on máis grandes que os cabalos...?
Claro é porque están máis preto por eso son máis grandes, e os cabalos máis lonxe.
Por qué quitaron os zapatos?
Están descalzos porque lles entrou calor nos pes
Así vaille picar nos pes os bichos
Porque igual teñen calor
E os calcetíns?
Deixáronllos, quitáronllos ou non llos levaron
Porque están pegados?
Non están abrazados,
Están xuntos.
Creedes que se levan ben ou pelexan?
Se queren
Si
Por qué o sabes?
Porque non pelexan.
Por que levan tanta roupa co calor que fai?
Porque cando viñeron faría frío e agora non
porque se levan a manga corta terían frío
Porque levan roupa tan gorda co calor que fai?
Igual faría un pouco de frío
Porderían cortar a herva con patalón corto?
Non porque se lastimarían nas pernas
E traballaron sen zapatos?
Non, para traballar os poñen e os quitan para durmir
É tan gorda para non pincharse

Coloreamos o mesmo cadro coas cores que quixemos

E levamos a cabo unha avaliación figuroanalóxica sobre o que participamos, o que participou o grupo e se nos gustou participar nestas actividades.

Sesión 2:

Lembramos o que "descubriramos" na sesión anterior

E este foi o díalogo que xurdiu:

Queres contarnos que sucede no cadro?
Traballaron moito e durmen
para que tiñan este carro? Que farán con el?
Para irse
Que pasa no cadro?
Por que están aquí os dous zapatos?
Porque os quitou
E para que?
Para durmir
Porque se durmes cos zapatos moléstanche
Podes describirnos o que se ve no cadro?
Vese un carro, palla e uns señores durmindo

Onde está o carro?
Está lonxe dos señores
Está aparcado á sombra da palla
Por que se quedou á sombra?
Porque facía moito sol e podían queimarse
un señor ten un pe ó sol.
Por que cres que leva un sombreiro? Alguén ten algunha idea?
Para que non se lastime coa palla.
E tamén para que non lle dea o sol
Por que estarán abrazados?
Porque son pais
Unha nai e un pai
Como o sabes?
Porque escoitamos nenos na música?
Imos ver se se esoitan nenos...
Que escoitamos?
Paxaros
Unha serpe
Uns nenos chorando
Non xogando...
A ver imos a organizarnos. Que crees que están facendo os nenos?
Chorando
É porque chorará?
Se quedou en casa e non o levaron
Non choran están xogando
A que estarán xogando?
A pelota
Ó beisbol
Cos tractores
A carreiras
A pilla pilla
Os paxaros por que credes que cantan?
Porque é primavera
Porque están felices
Alguén pensa que están felices?
Non eu creo que non están felices os rapaces, porque estaban chorando.
Non choran, están xogando (berrando)
Ti cres iso pero o teu compañeiro cre que están chorando.. porque é pensa distinto que ti?
Porque escoita outra cousa
estes señores están felices?
Non, están durmindo
Si
Por que o sabes?
Porque durmen
escoitamos novamente
Eu escoito unha avispa
Se houbera unha avispa que pasaría?
Podería picarlle
Se estivera quieto non lle pica

Dramatizamos o que estiveron facendo as persoaxes do cadro antes de durmir, facendo os movementos que crían que facían. Ademáis puxemos as gorras como eles.

E despois de tanto traballar, descansamos como no cadro, claro tamén descalzos coma eles.

Dialogamos sobre o sucedido:

Como vos sentides?
Cansados
E por qué?
Porque traballamos moito
Ata cando ides durmir?
Ata mañá
Cando nos moviamos máis antes ou agora?
Antes cando traballabamos
Para durmir fai falta moverse?
Non, hai que estar quieto

Cando xogamos a cortar a herba que pasaba despois?
Nos cansabamos
E logo durmíamos
E quitámolos zapatos
Alguén lembra de que partes do corpo moviamos para cortar a herba?
Os pes
As mans
A espalda
As mans
que moventos faciamos?
Moviamos as mans
era movementos rápidos o lentos?
Lento
Non, rápido
E cando durmiamos como nos moviamos rápido ou lento?
Non, estabamos quieto
Nos movemos despacio
E por que?
Porque senón nos temos que levantar
Cando durmimos nos movemos?
Non
Na cama da casa si
Eu si me movo
E como sabes que te moves?
Porque me movo
Eu non porque sempre durmo así (quieto)
Eu enrróllome coa manta e non me movo
Así estás quietiño
Eu si me movo
E como sabes que te moves? Porque creedes que o sabe?
Porque nos movemos así..
Os señores do cadro se moverán mentras durmin?
Non porque é unha foto
Tiveron moito traballo ou pouco traballo?
Moitísimo
E por que o creedes?
Porque cortaron a palla
Tardaron moito o pouco tempo?
Moitísimo
E porque sabes que tardaron moito?
Porque se ve moita palla
Que poderían facer para tardar menos?
poderían usar un tractor
ou pedir axuda os nenos
ou a outra xente
non porque non era a súa "veiga"

Tocamos, cheiramos, observamos a palla, que era como a do cadro

Fixemos o mesmo con herba que estaba verde.

Este foi o diálogo que xurdiu:

Que credes que é esto?
É herba
Non, é palla
Si, como a do cadro dos “traballadores”
A que credes que cheira?
A min cheirame a “caca”
Si, á caca do cabalo que hai no cadro
Eu creo que cheira a esterco
A min chéirame a “sol” porque está queimada
Por que credes que está deste color e non verde?
Porque facía moito sol e por iso secou
Se fixera moito sol podería facer un incendio

Amosamos a herba verde

A que cheirará esta herba?
Cheira a auga
cheira a verde
cheira mellor que a palla
claro, por eso a comen os animais porque lles cheira mellor
E que animais poden comer herba?
Os cabalos
As vacas
As ovellas...
Cal credes que preferiran a seca ou a verde?
A verde
A seca non lles gusta porque lles da sede
E por que non a cortaron verde no cadro?
Porque a herba cóllese seca para “estrumar” os cabalos
Porque se a cortasen verde logo non tiñan máis
Porque cando estaba verde estaba chovendo e non podían ir a buscala, por eso estaba verde
Si tiveron que esperar a que secase co sol, por eso colleron a palla.

Tivemos que falar para poñernos de acordo en "como ordenar" a herba verde e a palla, que estaban agora todas mesturadas.

Acordamos estratexias e entre todos démonos organizado para levar a cabo a clasificación.

E decidimos deixar unh pouca herba verde nun bote para ver se se convertía en seca, tal como alguén comentara.

Limpámolo todo moi ben.

Avaliamos novamente se nos gustou a actividade, se participamos e cantos participaron nela.

Interpretamos o cadro novamente cun debuxo.

E fixemos un puzzle do cadro.

Habilidades de pensamento traballadas:

De percepción: traballouse a observación do cadro e os diferentes elementos que estiveron presentes na aula. A escoita atenta coa intepretación da música que acompañaba a á obra pictórica. Tocar e ulir herva e palla e imaxinar diferentes olores presentes no cadro. Cinestesia coa dramatización do presente no cadro así como coa imaxinación creativa do momento anterior e posterior. En relación á sinestesia incialmente plantexada, a súa presencia foi menor da agardada
Investigación: traballouse na búsqueda de alternativas: ó sucedido no cadro, o dramatizado e á interpretació do escoitado. Imaxinar que estivo presente ó longo de toda a posta en práctica como eixo vertebrador do diálogo.
Conceptualización: dialogando sobre o establecemento de conceptos precisos e plantexar exemplos e contraexemplos tanto do que figuraba experesamento no cadro como das abstraccións realizadas, agrupación e clasificación tanto dos elementos presentes no cadro como daqueles outros que foron traidos á aula (herva e palla), uns elementos que tamén serviron para comparar e contrastar
Razoamento: levando a cabo razonamentos analóxicos ó longo dos diferentes diálogos.
Traducción: Narrando e describindo o contido do cadro e o que escoitaban na música. Interpretando o contido do cadro e das abstraccións feitas a partir da imaxinación e do diálogo, enfrentándose ó pensamento dos demais e razoando as causas que levaban a razoamentos diferentes. A improvisación estivo presente en determinados momentos da posta en práctica. Traducción de linguaxes entre si tanto do que directamente era obxservable no cadro e da música empregada, como dos relatos imaxinados e accións anteriores e posteriores ó mesmo.