Lingua Galega e Literatura

O vindeiro sábado, 16 de novembro, o alumnado do MGB de 2º bacharelato correspondente á materia de Literatura Galega do século XX e da actualidade viaxará invitado pola organización do acto á Cidade da Cultura por mor dunha actividade de xuntanza dos/das gañadores/as do Premio de Novela García Barros ao longo dos seus vintecinco anos de existencia.

Xa están subidas á nosa galería Flickr as imaxes da viaxe a Celanova organizada polo Departamento de Galego. Fotografía, Miguel Bugallo.

O vindeiro sábado 20 de Outubro, ás 20:00 Horas, no Centro Cultural Novagalicia Banco da Estrada, terá lugar a presentación do que foi Premio Castelao de Banda Deseñada 2011, "Titoán", o que supón unha nova entrega do gran proxecto que os autores de "O pobre tolo", Inacio e Iván Suárez, consagraron á vida de Castelao.

Estamos a finais de outubro de 1918, e Castelao volve a Pontevedra para reincorporarse ao seu traballo, logo de botar un mes en Rianxo auxiliando aos veciños afectados pola gripe española.

"Aquel verán paseino entre Compostela e A Estrada, onde ía ver a Virxinia. Lémbrome de ir con ela polo serán ás feiras e romarías: San Pedro de Toedo, San Lourenzo de Ouzande, San Xulián de Guimarei... Daquela paraba na pensión de Manuel Mato (...) E foi o 19 de outu bro cando meu amigo Antonio Rey Soto, o cura poeta, nos casou a Virxinia e a min na igrexa de san Paio da Estrada".

Se queredes ler máis, a MeGaBiblioteca conta con exemplares tanto de "O pobre tolo" como de Titoán. Aquí tedes ilustracións da igrexa de San Paio e do que puido ser a pensión de Manuel Mato.

A primeira páxina web do alumnado de literatura do Século XX e da actualidade xa está rematada por este curso 2011-2012. Convidámosvos a visitala nesta ligazón.

O luns 14 o alumnado de 4º ESO asistirá á representación teatral "Verbum Fahrenheit" un espectáculo coproducido por Limiar teatro e o Verbum - Casa das Palabras de Vigo coa colaboración de Ponte nas Ondas.  Espectáculo interactivo e didáctico baseado na novela Farenheit 451 de Ray Bradburry, combina a narración , a música en directo e os monicreques para contar a historia dos home libro con textos de escritores galegos e portugueses. Actividade organizada polo departametno de galego e Normalización Lingüística. Sala de usos múltiples.

O vindeiro venres 11 de maio, á 4ª hora da mañá, terá lugar na sala de usos múltiples do centro a presentación por parte do alumnado, da páxina web de Literatura Galega do século XX e da actualidade.

Os alumnos de Literatura Galega do século XX de 2º de Bacharelato, dirixidos polo profesorCarlos Loureiro, presentan a súa web neste vídeo, filmado por eles mesmos e editado polos seus compañeiros de TICs de 1º.

"As nosas letras".

Os alumnos de Literatura Galega do século XX de 2º de Bacharelato, dirixidos polo profesor Carlos Loureiro, presentan a súa web neste vídeo, filmado por eles mesmos e editado polos seus compañeiros de TICs de 1º.

"As nosas letras".

Neste vídeo, os alumnos de 3º ESO A, baixo a dirección da profesora Marisa Otero, debaten sobre a lei do tabaco como representantes dos distintos grupos sociais: fumadores, non fumadores, Administración, Hostelería, Sanidade, etc.

Este traballo será presentado, xunto con "@s nos@s lector@s", no Encontro do Audiovisual Escolar Galego que terá lugar o vindeiro venres 27 de maio en Porto do Son.

* Escolle a opción HD na parte inferior da pantalla para unha mellor visualización.

ENTREVISTA A DON XOSÉ MANUEL MARTÍNEZ OCA por Manuel De La Calle Cuevas, Eva Janeiro Couceiro, Rocío Mato Búa, Priscila Pérez Cajaraville e Marta Rodríguez Castro. Alumnado de 2º de Bacharelato do IES Manuel García Barros da Estrada (Pontevedra)

Que feito o motivou a comezar a escribir?

Non creo que se poida falar dun feito concreto. Ou polo menos no meu caso cústame moito traballo pensar nunha determinada motivación e nunha precisa data de comenzo. As cousas vanse desenvolvendo pouco e pouco, dunha maneira imperceptible case sempre, e cando un empeza a darse conta da inclinación que sente, xa ten o virus metido no corpo desde moito tempo antes.

Cal é a obra que máis lle custou escribir? E coa que máis se identifica?

En principio, mentres non salta o chispazo, calquera intento é difícil. Despois depende un pouco do tipo de xénero literario a abordar en cada caso. Se se trata dunha novela, para min todas foron difíciles. ¿A que máis se me resisteu de todas? Sempre a que estou escribindo no momento actual e durante todo o tempo en que me dedico a escribila.

Confesando vostede que utiliza ideas doutros autores, aceptaría que plaxiasen algún dos seus libros?

Sentiría unha gran satisfacción, porque me daría a entender que algo feito por min chegara a gustarlle tanto a outra persoa que se decidira a utilizalo pola súa parte.

Nalgunhas das súas novelas e relatos curtos, como O tempo en ningunha parte e Náufragos en terra os seus personaxes principais non teñen nome. Cal é o motivo?

Así, que recorde neste momento, tamén podería engadir "Diario de inverno" e non sei se algunha máis. En realidade e salvo en casos excepcionais, os nomes non teñen moita importancia, son algo elixido de maneira aleatoria e normalmente non explican nada sobre a personaxe de que se trate. En principio tanto dá que un se chame Pepe ou Manuel, por causa do nome a súa personalidade non se vai desenvolver dunha maneira ou de outra. Por eso, salvo en ocasións en que sexan necesarios para facer unha distinción entre unhas persoas e outras, prefiro deixar innominadas as miñas criaturas de ficción.

Con cal dos premios que lle outorgaron se sente máis satisfeito?

A estas alturas non lle concedo excesiva importancia á satisfacción acadada coa obtención dun premio. A súa concesión non me parece un medio fiable para medir a calidade da obra premiada. De calquera xeito, no seu día sentín unha satisfacción enorme cando me foi concedido o premio Modesto Figueirido de Relatos Breves e podo asegurar que as sucesivas nominacións recibidas nese concurso foron as "culpables" da miña persistencia na escrita.

Como escritor estradense, que premio lle gustaría recibir por enriba dos demais?

Máis ou menos a pregunta queda contestada coa resposta anterior. Como recoñecemento ó mérito da obra premiada non lle concedo valor a ningún, e en apoio desta opinión podería citar "Diario de inverno", tal vez a miña novela máis estimada pola crítica, da que falei antes. Envieina ó "Premio García Barros" no único ano, se non estou mal informado, en que foi declarado deserto. Sendo un pouco cínico, diría que o premio máis importante sería o de maior contía económica.

Tivo algunha influencia na súa obra Dos camiños dos arrieiros ós Pazos de Ulla: Terra de Montes e Tabeirós practicar noutros tempos atletismo?

Síntome un tanto sorprendido, pois a bote pronto non atopo relación entre unha cousa e a outra. Tal vez tería que reler o libro para entender por onde vai a cuestión, pero sinto unha preguiza enorme á hora de volver sobre as cousas xa publicadas e polo tanto non sei que responder.

Algunha vez desbotou algunha historia porque ao escribila era incapaz de relatala como vostede pretendía?

É algo que me sucede con frecuencia. Mesmo nalgunha ocasión debería ter sido máis drástico e deixar de lado algúns textos que, a pesar de todo, rematei por publicar.

Se tivese que modificar algún libro xa publicado, cal elixiría?

Creo que os modificaría todos. O que non sei é se dese xeito os melloraría ou os faría aínda peores.

Que o levou a escribir a novela Como paxaro caído do niño?

A lectura na prensa da información sobre un caso de violencia doméstica, nunha illa das Canarias, onde un home, despois de matar á súa muller, intentou suicidarse. Algo, por outra parte, desgraciadamente frecuente. E falando deste libro, antes dixen que todas as novelas me resultara costoso escribilas. Pois ben, neste caso produciuse unha excepción: redacteino dunha maneira rápida e fluída, case dun tirón e sen ningunha dúbida á hora de tirar para adiante coa redacción.

Son reais os lugares nos que se ambienta a obra A chamada escura dos caborcos?

Si, e algunhas das personaxes secundarias que aparecen nela tamén. En certa medida, claro está.

Que autor ou autora é o seu preferido en lingua galega? E en calquera outra lingua?

É difícil falar dun único autor, porque son tantos que darían para encher unha enciclopedia. En galego podería falar de Blanco Amor, de Méndez Ferrín, de Antón Risco, de Eduardo Moreiras, de Casares... E noutras linguas, de Camus, de Cortázar, Nabokov, de Max Frichs, Celine, Dostoiewsky... En fin, non sigo, porque podería estar un día enteiro a dar nomes

Cales son os temas que prefire tratar nos seus libros?

Non teño preferencia por ningún tema determinado. Cando unha idea se me mete na cabeza intento tirarlle do fío e se vai adiante, trátese do que se trate, ben. E se nón, non hai mellor solución que deixala de lado.

Algunha das súas obras é de carácter autobiográfico? Están influenciadas pola súa infancia n'A Estrada?

Partindo do presuposto de que a literatura é unha recreación da realidade, pero non a realidade, non podo falar de carácter autobiográfico en sentido estricto en ningún dos meus libros. Agora ben, non cabe dúbida que as experiencias vividas, e máis as da infancia, deixan unha pegada importante que dunha maneira ou doutra sempre acaba por reflexarse en maior ou menor medida na obra de todo autor. Agora ben, non debe esquecerse nunca que o escritor é por definición un mentireiro e polo tanto non tomar nunca demasiado ó pé da letra os feitos con maior aparencia verídica que poidan aparecer nos seus libros.

Gustaríalle que algunha das súas obras fose levada ao cinema? Cal?

É algo que non teño en consideración. Pero se o penso un pouco tal vez o que máis me gustaría ver filmado sería o conto "A negra".

Cal é o público para o que máis lle gusta escribir?

É algo no que nunca penso. En realidade, cando empezo unha obra, por regra xeral non teño unha idea clara de cómo vai seguir, nin sequera se serei capaz de rematala. Polo tanto moito menos poderei pensar en dirixila cara a un tipo de lector determinado.

Que imaxe se lle vén á mente cando está escribindo?

A do papel ou, agora, a pantalla en branco. Esa sensación tópica, pero real, de sentirme incapaz de escribir nada nesa páxina ou nesa pantalla. A de ter a mente tan en branco como a páxina ou a pantalla e non saber para onde tirar e sentir ganas de deixalo todo e ir dar un paseo ó sol.

Diría que o feito de ser sobriño de Manuel García Barros o obrigou dalgún xeito a escribir en galego?

Non é que me obrigase, é que creo que foi un dos condicionantes máis importantes á hora de me inclinar polo terreo da literatura. El foi quen me proporcionou as miñas primeiras lecturas en galego. A el foi a quen primeiro lle mostrei algunha cousa escrita por min. E a el débolle o ter cambiado o idioma de relación cun grupo de amigos ourensáns, cos que aínda agora sigo a manter unha grande amizade, grupo no que, por indicación súa, en lugar do castelán decidimos ter o galego como lengua de relación habitual a fins dos anos cincuenta do século pasado.

Cre que a figura do seu tío, Manuel García Barros, está suficientemente recoñecida?

Cando un é recoñecido, e apreciado, e querido, na súa propia terra, xa se debe sentir bastante satisfeito. E penso que García Barros, na Estrada, gracias en boa parte ó labor de entusiastas estudiosos e propagadores da súa obra, é recoñecido e querido. ¿Que máis se pode pedir?

Que opina da situación actual do galego e da súa literatura?

A situación semella pesimista, pero por riba de todo opino que as causas perdidas son as únicas polas que paga a pena loitar. E por eso, por mala que sexa a situación, non quero renunciar ó optimismo e esperar e colaborar na medida das miñas posibilidades para que a tendencia cambie de signo.

E para rematar, está a traballar nalgún novo proxecto actualmente?

Sempre se está a facer algo, aínda que hai unha superstición que convida a non falar do que un ten entre mans, porque pode acabar rematando en nada. De todos modos podo decir que teño un libro de contos prácticamente preparado para a publicación, aínda que de momento non lle encontréi editor.

* Podedes ver máis fotos do acto de inauguración do curso escolar 2010/2011 neste álbum de Flickr.

Ademais de asinar unha dedicatoria especial ao noso Centro no "Libro de visitas" plantou para a posterioridade unha oliveira que lembrará ao noso alumnado a estadía de tan insigne escritor galego no García Barros. Podedes ver máis imaxes neste álbum.

Con motivo da visita ao Centro  que mañá mércores realizará don Xosé Neira Vilas, publicamos esta entrevista realizada polas alumnas de 1º de Bacharelato Marta Rodríguez Castro e Helena Vilar Rebolo.

PREGUNTAS PARA D. XOSÉ NEIRA VILAS

Realizadas polas alumnas do IES Manuel García Barros MARTA RODRÍGUEZ CASTRO e HELENA VILAR REBOLO, alumnas de 1ºBACHARELATO (16 anos)- Curso académico 2009-10

1.- Que feito o motivou para comezar a escribir?

É algo que vén en min dende a infancia, dende os oito ou nove anos. Unha inclinación natural, o asombro de que o que eran palabras podían ser tamén signos. A esto cómpre engadir unha disposición, un afán para fabular, para inventar historias. Na orixe da miña escrita hai moito que provén da narración oral e a poesía, dos vellos romances que me cantaba miña avoa.

2.- Que diferenzas cre Vostede que hai entre a infancia que vostede pasou e a que calquera neno galego poida ter na actualidade?

Gran diferenza. Visten mellor os de agora, teñen mellores escolas, comen mellor, etc. Nós eramos moi vitais, camiñabamos coma se nada dez ou quince quilómetros. Tiñamos xoguetes que faciamos nós mesmos. Cantabamos. Participabamos nas festas do entroido, pero eramos en xeral pobres, coas limitacións que apuntei. Pasabamos frío, camiñabamos sobre a lama, porque non había as estradas que hai hoxe.

3.-Séntese identificado con algunha das súas obras? Cal pode ser a súa favorita?

Identifícome con todas as miñas obras. Hai libros de ficción (novelas, contos) e de investigación e ensaio. Lévome con todas. Poida que teña certa preferencia pola novela Querido Tomás, e polo libro de contos Relatos mariñeiros. Nos outros, gústame Castelao en Cuba.

4.- Cal das súas obras cre Vostede que tivo máis aceptación entre os lectores?

Memorias dun neno labrego, da que se fixeron unhas trinta edicións en galego e foi traducido a moitas linguas.

5.- Moitas das súas obras teñen que ver coa cultura tradicional galega. Que provocou que Vostede se basease nesa temática?

A cultura tradicional é básica. Bebemos nas fontes que nos veñen dadas. Os contos que se contaban a carón do lume nas lareiras nas noites de inverno acenderon a miña imaxinación narradora.

6.- Memorias dun neno labrego acadou un gran éxito. Esperaba este éxito? A que cre que foi debido?

Non. Eu non esperaba nada cando escribín esa primeira obra narrativa. Non podía supoñer que trascendese tanto. Asustaríame. Pero o escritor escribe e de alí en diante a obra non é del, é dos lectores, e eles deciden. Creo que foi debido a que moitos viviron a mesma peripecia ca min, e que conta, pola boca dun neno unha difícil existencia, como era en Galicia hai cincuenta ou sesenta anos. Esa narración é sinxela pero dou fe da súa autenticidade.

7.- En Memorias dun neno labrego Balbino comeza dicindo que é un rapaz da aldea, un ninguén. Cre que este pensamento está presente nos rapaces da aldea actualmente?

Depende da modestia que sintan ou que lles inculcase a familia e os mestres. Uns máis e outros menos (Balbino era pobre e foi humillado ademais) todos somos "ninguéns", rapaces e adultos. Depende de como nos midamos. Tampouco, salvo casos como o de Balbino, hai que sentirse esmagados, pero debemos ter en conta o que dixo un gran poeta: "Toda a gloria do mundo cabe nun gran de millo". Hai que desbotar a soberbia, o orgullo, a vaidade.

8.-Na anterior obra fálase da discriminación que se fai cara aos nenos da aldea. Por que cre que se produce esta situación? Cre que segue ocorrendo?

De certa maneira, si, pero nótase pouco. Antes si porque tiñamos roupas con remendos, calzabamos zocos e sobre todo falamos a nosa lingua e os señoritos marxinábannos e ata nos desprezaban. Agora dáse moi pouco, ata onde eu sei.

9.-  Cre que a súa obra pode perder parte do "sentido" que Vostede lle quixo dar se é traducida a outra lingua que non sexa o galego?

Toda obra literaria, inda que sexa traducida a unha lingua irmá, veciña, sempre perde algo. É inevitable. Hai matices, xiros, expresións que non se poden traducir exactamente.

10.- Para Vostede irse para a Arxentina foi un exilio ou unha emigración?

Foi unha emigración. Exiliados eran os que foron para salvar a vida, porque tiveran actividades políticas diferentes dos novos gobernantes; pero no meu caso hai outro matiz: quería estudar, e aquí non tiña medios nin atopei traballo nas cidades galegas para traballar polo día e estudar pola noite. Eso foi o que fixen na Arxentina. Alí, ademais descubrín Galicia, a miña patria, da que case nada sabía, e convertinme dende entón nun activista da cultura galega de por vida.

11.- Vostede realizou un gran labor a prol da lingua galega durante a súa estadía en América. Sempre se sentiu tan identificado coa nosa lingua ou foi froito da súa estadía no estranxeiro?

Sempre me sentín identificado coa singularidade de Galicia e en primeiro lugar, como signo de identidade, utilicei e defendín a súa lingua. En 43 anos de emigrante, todos os meus libros e artigos escribinos en idioma galego.

12.- Por que cre que durante a súa estadía en América, e a de outros moitos intelectuais galegos, se levou a cabo un labor tan importante para a difusión da nosa lingua?

Dígoo máis arriba: porque a lingua é o signo principal da nosa identidade. "Se inda somos galegos é por obra e gracia do noso idioma", dixo Castelao. Esto síntese máis no fondo cando estamos fóra.

13.- Vostede estivo na Arxentina e en Cuba. Cal dos dous países o marcou máis?

Arxentina (12 anos) foi a etapa da miña formación. Alí publiquei os meus primeiros traballos, centos de traballos na prensa galega, e os meus dous primeiros libros; adquirín unha cultura xeral e unha cultura galega. En Cuba estiven 31 anos. Anos de madurez, de vivir a experiencia dunha revolución popular, cóbado a cóbado cun pobo entusiasta, xeneroso, solidario. Marcáronme os dous países. Cando un vive noutra terra por anos, xa non é nunca máis dun só país. Eu son algo arxentino, teño moito de cubano e son rotundamente galego, dende sempre.

14.- A pesar de que non chegou a coñecelo, que influencia tivo sobre Vostede Castelao?

Castelao influíu en toda unha xeración, e segue influíndo. Polo seu exemplo, a súa galeguidade, a súa conduta cidadá, e polas leccións que nos deixou sobre todo a través do libro Sempre en Galiza, que todos debemos ler.

15.- Como ve Vostede o futuro da lingua galega no ensino?

Todo está neste momento moi encerellado. Non depende só das institucións; depende de nós. Se a falamos acabará impoñéndose no ensino. E en canto ós nenos e nenas pequenos depende en boa medida dos pais, pois moitos, non sei por que vello e ridículo complexo de inferioridade, fálanlles castelán ós cativos. O castelán é unha lingua irmá da nosa, e debemos sabela, naturalmente, pero a deste país é o galego. É un luxo que un país de 30.000 quilómetros cadrados e menos de tres millóns de habitantes fale unha lingua de seu. No ensino debe prevalecer o galego.

16.- De todos os premios e recoñecementos que recibiu, cal foi para Vostede o máis representativo?

Todos son estimulantes e axúdanme para seguir traballando, escribindo, pero a min eso non me marea. Non sabería diferenciar. Todos teñen un gran valor polo xesto de que mos concederan. E eu agradézoo.

17.- Que é máis satisfactorio para Vostede, que o feliciten pola rúa ou recibir un premio?

Son dous valores distintos, pero o trato humano, de que me saúden pola rúa, ou nun colexio, ou nun acto cultural, é moi reconfortante. Son dúas cousas distintas pero compleméntanse.

18.- Cal é o público para o que máis lle gusta escribir?

O público en xeral, pero encántame escribir para nenos e nenas, e para eles dei a coñecer varios libros.

19.- Cal foi o sentimento que o invadiu no momento que tivo nas súas mans o seu primeiro libro?

Sentín emoción. Algo así como a de ter o primeiro fillo.

20.- Sabería sobrevivir sen un lapis e un papel nas mans?

Custaríame afacerme, pero na derradeira a todo nos afacemos.

21.- Que o empurrou a crear a súa Fundación?

Doei a miña casa natal. Pedín que se restaurase e se puxese nela unha biblioteca pública. O da Fundación non foi idea miña senón das institucións, pois cando eu non estea esto pode seguir porque hai un Patronato que se ocupa de que continúe.

22.- E finalmente, sabemos que Vostede tivo un contacto epistolar co gran escritor e galeguista estradense que lle dá o nome ao noso instituto, D. Manuel García Barros. Como foi a súa relación?

Escribinme co amigo Ken Keirades dende Buenos Aires e dende A Habana. Era un galego de lei, un loitador galeguista, un gran narrador, sobre todo nesa novela que se chama Aventuras de Alberte Quiñoi, modelo de narración popular polo seu contido antropolóxico, de tradicións e costumes que xa non existen. Mandoume narracións orixinais manuscritas e contábame da súa vida alá en Pousada (Callobre).

PREGUNTAS BREVES:

a.- Cal é a súa obra literaria favorita? E o autor?

Moitas. Non podo mencionar só unha.

b.- Cal é a súa película favorita?

Tamén moitas. Recordo entre as máis vellas Casablanca e Lo que el viento se llevó. Mais, acá pecaría de excluínte se mencionase algunha. Direi só unha Adiviña quen vén esta noite.

c.- Podería dicirnos algunha obra teatral que o impresionase?

Si, por exemplo Mortos sen sepultura de Sartre, entre outras.

d.- Que prefire, ler ou escribir?

Ambas cousas compleméntanse. Un escritor debe ler moito (e ler ben).

O voso amigo

Xosé Neira Vilas.

Creative Commons Recoñecemento-Non comercial-Compartir baixo a mesma licenza. 3.0 España License.