Skip to Content

suxestión

Decembro 2022

Neste mes cheo de luminosos desexos de paz volvemos á poesía de Ana María Fernández para non esquecer a todos os que sofren as consecuencias das guerras promovidas por escuros intereses humanos:

A GUERRA

Mirando outra catástrofe
polo burato da triste pechadura,
penso na guerra,
esa malvada que nada entende de profecías
nin de ás.
A que ten ousadas farpas
e afainos á desgraza.
A que non é amiga da compaixón
nin parente da bondade.
A ela dálle igual o debuxo do mapa onde renace.
Se cadra, mañá, sen ir máis lonxe,
abro a ventá
e arrebátame o cheiro a pólvora que a precede,
o estoupido,
ese espanto esencial, nos ollos vidrosos dun cadáver.
Despois das bágoas, eu e todos os que sufran comigo
afanarémonos en pedir unha esmola de amor
aos máis favorecidos;
pero eles non escoitan
porque andarán moi ocupados
en debater, a fondo,
a orixe da nosa miseria.
A guerra...
E que facemos nós para evitala?

Ana María Fernandez Martínez (Palma de Mallorca, 1949), in Incesante vagalume, Galaxia, Vigo, 2021, páx.  56.

 

Decembro 2022

50 cosas que hay que saber sobre física

de Joanne Baker

        É a física un óso duro de roer? Se les este libro verás que non porque nel ofrécesenos unha introdución, comprensible para todos os públicos, dos temas máis importantes da física, desde as Leis de Newton sobre o movemento ata os últimos descubrimentos en física cuántica. Unha obra que relata 50 descubrimentos, leis e teorías da física explicados de forma moi simple e atractiva, con moitos exemplos da vida cotiá e cunha pequena recensión dos seus descubridores.

    Isaac Newton fue uno de los científicos más relevantes, polémicos e influyentes de todos los tiempos. Contribuyó a inventar el cálculo,explicó la gravedad e identificó los colores que componían la luz blanca. Sus tres leyes del movimiento explican por qué una pelota de golf sigue una trayectoria curva, por qué nos vemos empujados hacia el lado externo de un coche que gira y por qué notamos la fuerza a través de un bate de béisbol al golpear la pelota.
    Aunque en época de Newton las motos aún estaban por inventarse, sus tres leyes del movimiento explican cómo sube un piloto acrobático por la vertical «pared de la muerte» y cómo corren los ciclistas olímpicos por las pistas inclinadas.
    Newton, que vivió en el siglo XVII, se considera uno de los intelectos más destacados de la ciencia. Su carácter altamente inquisitivo le llevó a comprender algunos de los aspectos en apariencia más simples y sin embargo profundos de nuestro mundo, tales como la razón por la que se curva una pelota lanzada al espacio, por qué las cosas caen hacia abajo y no hacia arriba, y cómo se mueven los planetas alrededor del Sol.
    Cuando no era más que un estudiante corriente en Cambridge en la década de 1660, Newton se inició en la lectura de las grandes obras de la matemática. A través de ellas se alejó del derecho civil para aproximarse a las leyes de la física. Más tarde, encerrado en su casa durante un período sabático cuando la universidad cerró por un brote de peste, Newton dio los primeros pasos para desarrollar sus tres leyes del movimiento.

[...]Encontrar vida en cualquier otro lugar del universo sería el mayor descubrimiento de todos los tiempos. Enrico Fermi se preguntaba por qué, dada la edad y la inmensidad del universo, y la presencia de miles de millones de estrellas y planetas que han existido durante miles de millones de años, todavía no nos ha contactado alguna civilización alienígena. Ésta era su paradoja.
    Nuestra galaxia contiene miles de millones de estrellas y en el universo hay miles de millones de galaxias, es decir, que hay millones de millones de estrellas. Si tan sólo una fracción de éstas tuvieran planetas anclados, serían muchísimos planetas.Si una fracción de esos planetas albergaran vida, habría millones de civilizaciones en el espacio exterior. Entonces, ¿por qué nunca las hemos visto? ¿Por qué no se han puesto en contacto con nosotros?
    Ecuación de Drake
    En 1961, Frank Drake escribió una ecuación para calcular la probabilidad de que una civilización extraterrestre contactable habitara en otro planeta de la Vía Láctea...                   

                                                                                           (pp. 9 e 259)

Lendo non temos "Nada que perder"

Onte, 8 de novembro, sacámonos de enriba unha espiña: tras varios anos in mente convertemos in re, fixemos realidade o Pedra do Acordo de adultos.

Ao redor de Nada que perder (a última novela de Susana Fortes) dez adultos, pertencentes ao profesorado e ao persoal de administración e servizos, falamos de Blanca Suances e de Lois Lobo “un adolescente con acné que practicaba piragüísmo en el equipo del instituto San Paio” que “andaba polas tascas del casco viejo con los libros bajo el brazo” colgando ás aulas acompañado dunha “jovencita de pelo largo”, indo da man “por las calles empinadas de piedra con balcones de hierro forjado y galerías acristaladas, en las que siempre había alguna mujer cosiendo que los miraba por encima de las gafas cuando se daban un arrumaco” e que unha noite improvisaba “un fado con la guitarra en la plaza de la Estrella, frente al Miño”. Na nosa posta en común a partir da novela non faltaron referencias aos “nenos de Trasaguas”,  aos mecanismos selectivos da memoria, aos tópicos da Galicia rural e o carácter dos seus habitantes, ás supersticións e á mitoloxía, ás pegadas da Guerra Civil no Baixo Miño, ao contrabando e o narcotráfico, á queima de libros... O tempo pasaba e quedamos citados para o próximo 22 cando remataremos con Nada que perder e comezaremos con Golpes de Luz.

De certo, os adultos lendo e comentando as nosas lecturas non temos “Nada que perder”

Novembro 22

MARIPOSA EN CENIZAS

Hoy te escribo, Señor, y te pregunto
por la escondida luna de mi muerte;
por sus manos de hielos afilados
como agujas que cosen telarañas;
por esa muerte mía, sólo mía,
que aún no está madura por tus campos.

Tú, Dios, para matarme,
para volverme a
Ti y a la sombría
cuna de donde vine, has de abrasar mis alas
y desatarme en nube pálida de ceniza
y aplastarme en la luz última de una tarde.

Y yo he de bailar,
con mi vestido gris de polvo y niebla,
frente al cielo amarillo y el sol frío,
sobre tus rosas y arrayanes muertos,
arrastrando mis alas desgarradas
igual que un breve cisne de las flores.

Y te pondré en la mano
dos lágrimas de luz y sal, como un pequeño
quejido por mis alas ardidas ya y cenizas
desde que me las diste un octubre lejano.

Cuando tuvo mi nombre un lugar en el aire
y me llamaron «Julia» para hacerme más sitio.

Julia Uceda  (Sevilla, 1925),  
in Mariposa en cenizas  (1959)
https://www.juntadeandalucia.es/export/drupaljda/2017.antologia.julia_.uceda_.pdf, páx. 26

Novembro 22

Trece avisos. Contos para ler pola noite

de   Paula Carballeira

    Que é o medo? O medo é a reacción que se produce ante un perigo inminente, é unha emoción corrente que nos afecta a todos os seres humanos. Do medo sabe moito Paula Carballeira. Ela comezou a contar historias de medo para intentar explicar o que non coñecía xa que aí se agochaban os seus arrepíos infantís.
    A autora crea e recrea o medo a través de 13 avisos dos agochos do medo que ben poden estar en golpes na parede, en pasos no faiado, portas pechadas, bonecas, prantos de bebé, manciñas frías...
    Cada capítulo do libro divídese en tres partes: un microrrelato escrito por alumnado, un conto de Paula e a explicación ou "aviso" daquel elemento que se vai tratar.
    
    Vivo a poucos pasos de onde nace a néboa.
   Sobe desde o río, envolve a casa e tarda en esvaecerse. Debe ser esa a razón de que o medo ande sempre ao meu redor, tamén polo día. Vexo e non vexo os contornos das cousas, da xente que se cruza comigo polos camiños, e ben poderían ser pantasmas que desaparecen de súpeto, á volta dunha curva. De feito, gústame pensar que aínda existen misterios que non podemos explicar, só imaxinar.
    Cando era pequena, discutía coa miña nai porque eu nunca quería ir para a cama nin apagar a lámpada da mesa de noite. Ela non sabía que viñan visitarme monstros, vampiros, lobos, ánimas en pena na forma de espíritos choróns que se anunciaban cun aire xélido. Eu mantiña os ollos abertos e intentaba pensar noutra cousa, pero escoitaba pasos lixeiros que se achegaban, respiracións e ouveos apagados do outro lado da xanela. Coido que por iso comecei a ler contos de terror e a escribilos. Polo menos podía poñerlles nome a eses medos, pechalos nas palabras e descubrir ou inventar maneiras de desfacerme deles.
    Todas as persoas temos medo. Ás veces temos os mesmos medos e ás veces temos medos diferentes. Cando a luz fai recuar as sombras, parécenos que non hai nada que temer, ata que volve caer a noite. Na escuridade, asáltanos a sensación de que asexan criaturas terribles coa malévola intención de facernos dano. Un susto déixanos sen respiración durante uns intres, e sen mobilidade, e sen posiblilidade de reacción, coma bonecos ou boncecas nas mans do descoñecido. Sentímonos tan fráxiles, tan insignificantes. Queremos que veña alguén de confianza para dicirnos que non pasa nada, para abrazarnos se fai falta.
    Podes ler os contos que están neste libro un por un, ou podes ler varios, mesmo todos, pero despois vai ser difícil atopar o sono, ou iso espero. Os contos de medo intentan espertarnos, manternos alerta, chamar a nosa atención sobre o que aínda non coñecemos.
    Din que hai avisos que anuncian que algo extraordinario está a piques de acontecer. A miúdo non nos decatamos, agás por uns incómodos arrepíos que sentimos nas costas, unha molesta sensación de que alguén nos observa. 
(...)   

DENTES AFIADOS, OLLOS AMARELOS
Una rapaza volve soa á súa casa.
    Soa.
    Despois da medianoite.
   Foi cear coas súas amigas de instituto. Agora que está na universidade case non as ve.
    É a única que non vive nese barrio.
  Está nunha rúa que non coñece, unha rúa que desemboca nun aparcadoiro.
    Escoita uns pasos detrás dela.
    Moitos pasos.
    A rapaza ve reflectido nos vidros dun coche o grupo que a persegue.
    Mozos e mozas coma ela.
    Coma ela, non.
    Sorrín, e entre os seus labios asoman uns dentes afiados. Dentes de can. Dentes de lobo (...)

Outubro 22

RECEITA

Ando ás cegas entre acordos, marxes e fronteiras.

Sóbeme a temperatura,
dóeme a tripa,
danme ataques de ansiedade
ao contemplar os rostros da maldade.
Preciso dun xarope con urxencia
para convivir cos disfraces da traxedia,
para dixerir o veleno da existencia,
para coñecer os motivos de tanta desolación,
para procurar unha saída á depresión,
ao mal de ollo,
á barbarie da guerra,
á emigración forzosa,
á construción de muros,
á perda dos sorrisos,
á demencia colectiva que xustifica a bágoa,
sempre que sexa noutros ollos...
Doutor, necesito unha receita,
un medicamento eficaz contra as pandemias,
unha pílula de poesía,
e... non me diga que xa non se fabrican!


Ana María Fernandez Martínez (Palma de Mallorca, 1949), in Incesante vagalume, Galaxia, Vigo, 2021, páx.  68.

Setembro 22

Por septiembre
se te llenan de sótanos los labios
y es relativo el cielo
después de haberte visto preguntarle a la vida.
Pero también el cielo,
arrugado y preciso
como tu cazadora adolescente,
quiere estar entreabierto,
brillar recién amado,
descansando en la hierba
el peso de su larga cabellera de nubes.

Por septiembre
se te llenan de humo los síes en la boca.

 

Luís García Montero (Granada, 1958) in Diario cómplice, 1987

Setembro 22

Cando os lobos escoitaban a radio    de  Pemón Bouzas

O final oficial da Guerra Civil non supuxo o final da loita para tentar recuperar as liberdades perdidas. Algúns homes e algunha muller botáronse ao monte para seguir defendendo os seus ideais. A España famenta e gris da inmediata posguerra sobrevivía reclusa na abafante normalidade imposta polos vencedores mentres un fato de guerrilleiros (David fronte a Goliat) buscaba defender a legalidade republicana en lugares abruptos e montesíos como os territorios lindeiros entre o oriente de Galicia e as terras leonesas, por exemplo La Cabrera.
Alida, viúva dun represaliado, vive no monte, privada dos seus fillos. Joselín (dunha familia que fai de enlace coa guerrilla), perseguido quere integrarse no grupo do mítico Girón. Núñez é un garda civil incapaz de entender as malleiras e a crueldade exercida contra os membros da guerrilla e os seus colaboradores que son cualificados como bandoleiros, acurralados por delatores e traidores. Velaquí algúns dos protagonistas desta narración que se apoia en feitos reais e que contribúe a recuperar a memoria dos “do monte”.

...Que podemos agardar doce anos despois de rematada a guerra? Que podemos agardar despois de cinco anos da aniquilación do nazismo de Hitler e do fascismo de Mussolini? Se as potencias estranxeiras non actuaron antes contra Franco, non o van facer agora porque media ducia de desgraciados, instalados na utopía, resistamos no monte.
    Manuel non lle teme ao monte. É un home do monte. Coñece o monte. Porén, está convencido de que, polo ben dos demais, hai que buscar unha saída, aínda que el non se atreva a dar o paso definitivo. E a saída pasa por fuxir a Francia. Penso que todos estamos máis ou menos convencidos. Quizais eu sexa a única que o pensaría dúas veces, polos meus fillos, pero, a pouco que tivese unha oportunidade clara de marchar con eles, porque Manuel me quixese ao seu lado, quizais marcharía e comezaría unha nova vida a milleiros de quilómetros de miña terra. Estou convencida de que me quere, máis ben tería que dicir que me aprecia, que me respecta e me protexe, pero sei que non son a muller da súa vida. As circunstancias leváronnos a unha relación de convivencia que empezou meses despois de incorporarme á partida, hai xa varios anos. Pero Manuel é un lobo solitario que ten as súas amizades repartidas por moitos lugares de La Cabrera e do Bierzo. Non llo reprocho. Agradézolle toda a axuda, todo o apoio e o cariño que me ten dado e que me dá. Agradézolle os seus desvelos polos meus fillos. Pero de momento, o futuro é mañá. Pasadomañá está demasiado lonxe. O futuro non existe.
    Escureceu e segue a nevar. Sinto voces, e todos nos mantemos alerta. É José, un dos nosos enlaces de Forna, que vén de avanzada para saber se todo está en orde. Comproba que si e, dando un rodeo, volve á entrada da vila para lles indicar aos da partida que o camiño está franco. Despois,  José desanda os seus propios pasos para regresar á súa casa en Forna, á que chegará dúas ou tres horas máis tarde, ben entrada a noite. Entre nós, saúdos de benvida con efusividade contida, como sempre ocorre cada vez que os membros da partida nos separamos e, pasado o tempo, nos reencontramos. Nunca sabemos se nos volveremos ver, aínda que a nosa actitude sexa sempre optimista. Porén, o aspecto de Manuel, o de Quico tamén, é máis serio ca de costume. Os dous adiantáranse ata Santa Eulalia, unha pequena vila no máis fondo das entrañas de La Cabrera, para buscaren casas onde podernos ocultar uns días. Ese é o noso fado, hoxe aquí e mañá noutra vila, e dous ou tres días máis tarde noutra diferente, para así podermos despistar a forza.
    Santa Eulalia é unha vila pequena, coma case que todas as da comarca, na que sempre nos sentimos cómodos. A maioría dos veciños, con maior ou menor decisión, apóiannos; é difícil que alguén nos delate, igual pasa en Silván, Forna, Corporales, Castrillo, Quintanilla e nalgún outro lugar. Pero esta noite o rostro de Manuel aventura pesadumes, malas sensacións.
    -Como acabades de ver -empezou dicindo- viñemos con José. Porén, a cousa está moi mal. Non imos ir a Santa Eulalia.
    -Que pasou? -preguntou Zapico.
    -Antonio. A Antonio déronlle de carallo -respondeu Quico con certo dramatismo na súa expresión, dramatismo suavizado pola temperanza da súa voz, nova coma el, pero que transmite a forza, o vigor e o optimismo dos vinte anos-. E a Benxamín tamén lle deron duro.
    -A cousa está cada vez peor -continuou Manuel Girón, moito máis circunspecto-. Déronlles con ganas. Resistiron e non abriron a boca, pero zoscáronlles ben duro.
    -Fillos de puta! -exclamou Jalisco.
    -Cabróns! -insistiu o rapaz cando conseguiu deixar de tusir.
    -Antonio pediume que lle fixésemos o favor de non volver por alí -explicou Manuel-. Dixo que non sabería canto máis podería aguantar. Con tanta malleira, o último que quixer é perder a dignidade e acabar delatándonos.
    A amargura e a desolación instaláronse nas facianas de todos nós. Quico movía a cabeza cavilando sobre o que Girón dicía, algo que el mesmo puidera comprobar. Sabía,  como sabiamos todos, que teriamos que aguantar o que quedaba de inverno baixo a protección desta comarca, agardando a que chegase un tempo máis favorable para poder abrir novas canles no Bierzo que nos permitisen a retirada a Francia. Os demais permaneciamos atentos ás palabras do noso líder, con actitudes reservadas e mostras de desánimo. Confiabamos nel e agardabamos polas súas palabras e decisións, sempre elixidas con bo criterio, sempre pensando no ben do grupo.
    -Mañá, a primeira hora, sairei para Corporales -dixo Manuel buscándome coa mirada.
    -Desta volta, eu irei contigo -apuntou Pedro Juan Méndez, alias Jalisco.
    -Non. Ti vas ir cos demais a Baillo, e vas agardar polas nosas indicacións...

(páxs 37-39)

Xuño 2022

O GAITEIRO

Anxos de Galicia
tocaban harmónicas negras.

Este home trae herba nos pés
e un regato de violís nas maus.
Polas súas coxas
ruben hedras de música.

Non petedes nas portas de noite
nin botedes a rolo as pombiñas,
que este home
trae tódolos paxaros na súa gaita.

Xa non se deitan nenos polos prados.
O gaiteiro fai fitas de millo
e na súa boca hai vento de oriolos.

A mesma chuvia, vertical citola,
non baixa desde Deus, rube da gaita.

Luz Pozo Garza (1922-2020)

Maio 2022

Las palabras son espectros
piedras abracadabras
que saltan los sellos
de la memoria antigua.

Y los poetas celebran la fiesta
del lenguaje
bajo el peso de la invocación.

Los poetas inflaman las hogueras
que iluminan los rostros eternos
de los viejos ídolos.

Cuando los sellos saltan
el hombre descubre
la huella de sus antepasados.

El futuro es la sombra del pasado
en los rojos rescoldos de un fuego
venido de lejos,
no se sabe de dónde.

 

Cristina Peri Rossi (Montevideo, 1941) in Babel bárbara (1991)

Distribuir contido


by Dr. Radut